Recep ERÇİN
Petrolde yeni hikaye Libya Merkez Bankası krizi oldu. Bölünmüş yönetim yüzünden yaşanan siyasi krize ülkenin en önemli ekonomik kurumunun da dahil edilmesi petrol fiyatlarını yükseltti. Ağustos ayının son haftasında Libya etkisi ile 82 dolara yaklaşan Brent petrol fiyatındaki sert dalgalanmalar bu hafta da sürüyor. İki hafta önce 70 doların altına çekilen Brent petrolün varil fiyatı dün itibarıyla 75.8 dolara dayandı.
13 yıl sonra başkan değişti
Petrol zengini Libya’da bölünmüş yönetim arasında anlaşmazlık ülkenin merkez bankası üzerinde bir güç hakimiyetine dönüştü. Daha önce Libya’da müteahhitlik hizmetleri yapmış bir kaynaktan edindiğimiz bilgilere göre Kaddafi sonrası ülkenin yaşadığı hükümet krizleri bir yana konumunu koruyan iki kurum vardı: Libya Merkez Bankası ve Milli Petrol Şirketi. Krizin patlak verdiği kurum Merkez Bankası oldu.
Libya Başkanlık Konseyi, Temsilciler Meclisi’nin desteklediği Merkez Bankası Başkanı Sıddık el-Kebir’i görevden aldı. Kebir, 2011 yılından beri görevdeydi. Bunun üzerine Temsilciler Meclisi kendi kontrolündeki petrol ve gaz sahalarını üretimi durdurdu. Kebir, banka mevduatlarına erişim kodlarını beraberinde götürdüğünü ve bankayı uluslararası finans ağlarından soyutladığını öne sürerek ülkeden kaçtı.
İki kritik kurumun başkanı da ülkede değil
Libya Merkez Bankası ülkenin petrol gelirleri ile döviz giderlerine yönelik işlemleri yürütmesi bakımından bölünmüş yönetim arasında bir çekişme unsuru haline geldi. Lib-ya Milli Petrol Şirketi Başkanı Farhat Omar Bengdara’nın ise bu gelişmelere uzak bir şekilde ABD’de olduğu bildirildi.
DEİK Türkiye-Libya İş Konseyi Başkanı Murtaza Karanfil’in verdiği bilgiye göre, “Kriz henüz çözülebilmiş değil. Bunun yanında Petrol üretiminin durdurulduğu iddia edilse de petrol sevkiyatında henüz büyük bir sorun yaşanmadı.” Halihazırda Ortadoğu’da İsrail ve Hizbullah arasında süren gerginliğe Libya’daki durumun da eklenmesi petrol fiyatları üzerinde baskıya yol açtı.
Irak Hizbullah’ının savaşçı hamlesi
Libya’daki krizin petrol fiyatlarına etkisi sadece Merkez Bankası üzerindeki anlaşmazlıkla da sınırlı değil. Libya Milli Petrol Şirketi, İtalyan Eni ile işlettikleri El-Feel petrol sahasında mücbir sebeple üretime ara verildiğini eylül ayında duyurdu. S&P Global’in tahminlerine göre temmuz ayında Libya’nın petrol üretimi yaklaşık 1,2 milyon varil/gün kadardı. Bu tutarın ağustosta 591 bin varile indiği kaydedildi. Eylülde ise El-Feel sahasının etkisini azaltmak için diğer sahalarda üretimin artırılarak 800 bin varile kadar çıkarıldı. Lib-ya etkisinin yanında petrol fiyatlarında dalga dalga seyreden krizin en temel unsurlarından biri şüphesiz Ortadoğu’daki bitmeyen gerginlik. Son olarak Irak Hizbullahı’nın yüz bin savaşçıyı Lübnan’a göndermeye hazır olduğunu açıklaması tansiyonu tırmandıran gelişme oldu.
Dünkü yükselişin ardında bu etkilerin dışında dünyanın en büyük petrol ithalatçısı Çin’in önceki gece ekonomiyi destekleyecek bir teşvik açıklaması da fiyatlar üzerinde etki oluşturdu. Ağustos ayında 80 doları aşan Brent petrol fiyatı, en büyük üretici ABD ve en büyük tüketici Çin’den gelen zayıf ekonomik verilerin fiyatlanması sonucu eylül ayının ortasında 69 dolara kadar çekildi ve son üç yılın en düşük seviyesine indi.
Libya ve Ortadoğu’daki çatışma etkisi devam ederken gelen bu düşüş etkisi birkaç günle sınırlı kaldı. Fed’in faiz indirimi ve indirimlerin devamının olacağına yönelik beklentilerle hareketlenen petrol fiyatına bir itki de Çin Merkez Bankası’nın ekonomiyi destekleyici adımlarından geldi.
Bölgesel gerginlikler etkiliyor
Ata Stratejik Araştırmalar Merkezi (ATASAM) Başkanı, enerji uzmanı Dr. Volkan Özdemir, ABD seçimleri öncesi Demokratlar, ellerindeki finansal güçle vadeli işlemler piyasalarında fiyatları düşük tutmaya çalışsalar da Ortadoğu’daki gelişmelerin petrol fiyatlarına etkisinin daha ağır bastığını söyledi. ABD seçimlerine kadar dünya piyasalarının sakinleşmeyeceğini iddia eden Dr. Özdemir, Hizbullah ve İsrail arasındaki çatışmaların petrol üreticisi ülkeler Irak ve İran’a yayılması endişesi ile fiyatların seyrinin yukarı yönlü olabileceğini not etti.
